Szembek (Schönbeck) Jan Sebastian h. własnego (ok. 1672–1731), referendarz koronny, podkanclerzy, kanclerz koronny.

Był synem Franciszka (zm. 1693, zob.) i jego drugiej żony Anny Barbary (25 X 1654 – 1710), córki Krzysztofa Michała Rupniowskiego (zob.), siostrzeńcem Zofii z Szembeków, zamężnej prawdopodobnie za Gabrielem Krasińskim (zob.). Miał rodzeństwo przyrodnie z pierwszego małżeństwa ojca z Zofią z Pieniążków, m.in. Stanisława (1650–1721, zob.), Przecława Stefana (zob.), Michała (zob.) i Antoniego (zm. 1705), kanonika przemyskiego i krakowskiego, prepozyta w Książnicach, oraz Teresę, w zakonie Franciszkę (zob. Szembekówna Teresa), a także czterech braci rodzonych, m.in. Franciszka (zm. 1712, zob.), Aleksandra Kazimierza (zob.) i Krzysztofa Andrzeja (zob.).

Być może, podobnie jak inni bracia, uczył się S. w Szkołach Nowodworskich w Krakowie. Wraz z Franciszkiem Wielopolskim odbył (prawdopodobnie w l. 1688–93) podróż po Europie; 3 X 1690 wpisał się do metryki nacji polskiej uniw. w Padwie. Wrócił do kraju zapewne w 2. poł. r. 1693 i został dworzaninem królewicza Aleksandra Sobieskiego. Dn. 10 XI t.r. w Proszowicach został obrany posłem na sejm wyznaczony na 22 XII, do którego jednak nie doszło z powodu choroby króla Jana III Sobieskiego. Wybrano go też na posła na sejm 1695 r., lecz ostatecznie krakowski sejmik poselski został 1 XII 1694 zerwany. Po awansie przyrodniego brata, Przecława na kaszt. wojnicką S. otrzymał w czerwcu 1696 star. bieckie; intromisję odbył 11 IX t.r. Podczas bezkrólewia po śmierci Jana III uczestniczył w obradach sejmiku w Proszowicach (26–29 VII), na którym 27 VII podpisał akt konfederacji woj. krakowskiego i został sędzią kapturowym z pow. bieckiego. Na sejmiku deputackim 10 XI w Proszowicach chwalono go, że sprawnie poprowadził 19 X pow. biecki na popisie woj. krakowskiego pod Rękawką. Przewodniczył w Krakowie 30 X obradom sejmiku relacyjnego z limity po konwokacji. Na okres 1 VIII 1696 – 1 VIII 1697 wziął w dzierżawę i administrację za 50 tys. zł podatek czopowego. Dn. 4 II 1697 został marszałkiem sejmiku w Proszowicach, który potwierdził zwołanie pospolitego ruszenia na 16 IV t.r. i uregulował sposób przygotowania województwa na elekcję; S-owi powierzono prowadzenie na nią pow. bieckiego. S. opowiedział się za elektorem saskim Fryderykiem Augustem i 27 VI podpisał jego elekcję oraz pakta konwenta. Wszedł do delegacji do powitania nowego króla na granicy w Tarnowskich Górach, gdzie uczestniczył w negocjacjach z nim, a następnie mu towarzyszył w drodze do Krakowa. W Proszowicach był 6 VIII na przedkoronacyjnym sejmiku, który został zerwany i ponownie 9 IX na obradach rozdwojonego sejmiku deputackiego; na powtórnym sejmiku przedsejmowym 10 IX poparł partię woj. krakowskiego Feliksa Potockiego, która doprowadziła do wyboru Jerzego Ożarowskiego na marszałka. Został posłem na sejm, a w instrukcji szlachta rekomendowała go do łaski króla. Uczestniczył w koronacji i obradach sejmu koronacyjnego 1697 r., na którym wszedł (z Małopolski) do deputacji do spisania projektów konstytucji.

W maju 1699 król August II wyznaczył S-a do sądu komisarskiego w sprawie dóbr królewskich Trojanowice i dóbr Karlica. Ciesząc się od początku przychylnością monarchy, S. uzyskał 8 VIII t.r. nominację na referendarza kor. Starał się wejść do grona najbliższych współpracowników króla i stale przebywał u jego boku. Wraz z nim wyjechał na początku września do Saksonii, gdzie nawiązał kontakty z ministrami saskimi. Zaangażowany w prace kancelarii kor., przygotowując pisma dla króla i ekspediując dokumenty, promował też interesy rodziny, pilnując zwłaszcza nominacji przyrodniego brata, Stanisława na biskupstwo kujawskie. Po powrocie do Rzpltej, w lutym 1700, podjął obowiązki w referendarii. W lipcu t.r. towarzyszył królowi pod obleganą przez wojsko saskie Rygą, skąd został posłany do Wilna, aby z ramienia Augusta II wziąć udział w rokowaniach między Sapiehami a republikantami lit.; wrócił do obozu w pierwszej dekadzie września. Skierowany wkrótce potem do hetmana w. lit. Kazimierza Sapiehy, bezskutecznie wzywał go do przysłania królowi pomocy wojskowej. W następnej misji miał wezwać antysapieżyńsko nastawione wojsko szlacheckie lit. do zakończenia pospolitego ruszenia, ponieważ August II nie potrzebował już posiłków. Z wyjazem jednak zwlekał; przez kilka tygodni przebywał w Kownie i do obozu szlachty pod Lipniszkami dotarł 29 X, przedstawiając zebranym 1 XI królewskie działania w Inflantach oraz wzywając do wewnętrznej zgody. Ok. poł. listopada w Warszawie złożył królowi relację z poselstwa. Zaangażowany przez władcę w przygotowania do sejmu, który z rozesłaniem deliberatoriów czekał do jego powrotu z Litwy, włączył się w kampanię sejmikową. Dn. 4 IV 1701 ponownie uczestniczył w popisie woj. krakowskiego pod Rękawką. Na sejmiku przedsejmowym w Proszowicach razem z kaszt. oświęcimskim Janem Piegłowskim starał się od 18 IV t.r. przekonać szlachtę do polityki dworu w sprawie wojny ze Szwecją i koronacji elektora brandenburskiego Fryderyka III na króla w Prusach. Wybrany na posła, musiał zgodzić się na instrukcję w brzmieniu niekorzystnym dla dworu. Na sejmie przygotowywał z podkanclerzym lit. Stanisławem Szczuką odpowiedzi króla na propozycje izby poselskiej. Był w deputacji do prow. litewskiej, próbującej zachęcić tamtejszą szlachtę do ugody z Sapiehami. W imieniu prow. małopolskiej dziękował 7 VI w izbie poselskiej za zgodę na odłożenie sejmu. Na wieść o wkroczeniu Szwedów do Inflant August II wysłał go (26 VII lub wcześniej) do Radziejowic, by nakłonić prymasa Michała Radziejowskiego do niealarmowania opinii szlacheckiej. S. uczestniczył 9 X w ingresie Jerzego Albrechta Denhoffa na biskupstwo krakowskie. Był obecny 9–11 XI na sejmiku przedsejmowym w Proszowicach.

Jeszcze przed rozpoczęciem sejmu 1701/2 r. był S. wymieniany jako najpewniejszy kandydat na marszałka. Zabierając głos 23 XII 1701 na drugiej sesji sejmu podkreślił, że nie sposób obradować bez zawarcia ugody szlachty lit. z Sapiehami oraz wysłania poselstwa do króla Szwecji Karola XII. W dalszym ciągu mediując w konflikcie litewskim, podpisał 16 I 1702 Akt pacyfikacji W. Ks. Lit. Dopiero 28 I t.r., wygrawszy rywalizację z fakcją Potockich, został obrany marszałkiem. Na sesji 1 II doprowadził do zakończenia dyskusji nad najpilniejszymi sprawami i udał się wraz z izbą do senatu. Przez spory w senacie oraz protest pisarza w. lit. Kazimierza Paca przeciw polityce dworu, który opuścił obrady, został zmuszony do zakończenia sejmu już 8 II. W anonimowym piśmie „Ostatni głos wolności” (B. Czart., rkp. 525 s. 146–9) oskarżano go, że jako królewski doradca był jednym ze sprawców nieszczęść Rzpltej. W kwietniu i na początku maja zajmował się S. przygotowaniem konferencji senatorów u boku króla, a po opuszczeniu przez Augusta II Warszawy, przy prymasie. Po zajęciu Warszawy przez Szwedów, 18 V, przebywał co najmniej od czerwca przy królu w Krakowie. W lipcu towarzyszył władcy w marszu w stronę Bochni i Tarnowa, zapewne też uczestniczył 19 VII w bitwie pod Kliszowem. Wysłany przez króla pod koniec lipca do pospolitego ruszenia woj. krakowskiego, wzywał 3 VIII pod Dziewinem do obrony wolności i majestatu Augusta II. W gronie najwierniejszych doradców królewskich przybył z monarchą do Tarnowa, gdzie 7 VIII odbyła się konferencja, a następnie pod Gorzyce, na wyznaczone szlachcie mpol. miejsce obrad. W dn. 20 VIII – 2 IX odegrał istotną rolę w przygotowaniu prokrólewskiej konfederacji szlachty mpol.; w obozie pod Mikocinem 4 IX został wybrany na rezydenta skonfederowanych do boku Augusta II oraz komisarza do króla szwedzkiego. Od września uczestniczył u boku króla w poufnych rozmowach w Ujazdowie i Warszawie, a także w radzie konfederackiej 22–23 IX, którą limitowano do Torunia; na zakończenie rady podpisał 28 X akt konfederacji sandomierskiej. Również brał udział (27 XI – 12 XII) w obradach konfederackich w Toruniu. Po śmierci t.r. kanclerza bp. J. A. Denhoffa zabiegał o urząd podkanclerzego, a nawet kanclerza kor., jednak śmierć podkanclerzego kor. Karola Tarły spowodowała, że skoncentrował się na staraniach o objęcie tego urzędu. Podobno August II proponował mu kanclerstwo, ale S. «z obawy, ażeby zbyt wielkiej machiny zazdrości cudzej na siebie nie obalił wolał ks. Załuskiemu ustąpić pierwszeństwa» (J. Bartoszewicz). Ostatecznie 27 XI, podczas rady toruńskiej, otrzymał urząd podkanclerzego.

S. i nowo mianowany kanclerz kor. Andrzej Chryzostom Załuski usiłowali wzmocnić swą pozycję przez ograniczenie wpływów podskarbiego w. kor. Jana Jerzego Przebendowskiego. S. wspierał politykę króla, starającego się zarówno umocnić związki z Rosją, jak i zachować pole manewru w stosunkach ze Szwecją, przez rozmowy z Karolem XII i szukanie porozumienia z królewiczem Jakubem Sobieskim, oraz uregulowanie stosunków z Prusami. Przygotował plenipotencję dla koniuszego lit. Jakuba Henryka Flemminga do rozmów z Prusami i utrzymywał z nim stały kontakt podczas jego misji berlińskiej na początku r. 1703. W Malborku uczestniczył w radzie senatu (27–28 II t.r.) oraz radzie konfederackiej (16 III – 2 V). Jako zwolennik sojuszu Rzpltej z Rosją wziął udział w rozmowach z wysłanymi przez cara Piotra I posłami J. R. Patkulem i G. Dołgorukim. Wraz z kanclerzem Załuskim wystosował 17 V list na sejmiki przedsejmowe z apelem o ratowanie ojczyzny i obmyślenie sposobów obrony przed Szwedami. Na sejmie lubelskim t.r. zatwierdzono S-a jako podkanclerzego, ale w odpowiedniej konstytucji podkreślono, że tryb jego powołania (poza sejmem) uznaje się za wyjątkowy. S. uczestniczył 14 VIII w Ujazdowie w konferencji z hetmanami kor. Hieronimem Augustynem Lubomirskim i Adamem Sieniawskim, na której ustalano plan kampanii przeciw wojskom szwedzkim gen. C. G. Rehnschiölda. Na konferencjach we wrześniu i październiku oraz radzie senatu 3 XI w Warszawie opowiadał się za szybkim wysłaniem poselstwa do cara zgodnie z postanowieniami sejmu lubelskiego; zapewne miał znaczny udział w przygotowaniu jego ekspedycji. G. Dołgoruki za pośrednictwem referendarza lit., późniejszego bp. Konstantego Felicjana Szaniawskiego zaoferował S-owi i kanclerzowi Załuskiemu 40 tys. talarów, które miały być wypłacone po zawarciu przymierza polsko-rosyjskiego. Wydaje się jednak, że rosyjskie przekupstwo nie miało większego znaczenia, bowiem instrukcja była efektem dyskusji między królem a kancelariami kor. i lit. oraz niewątpliwie wyrażała poglądy jej autorów. Trudno też ustalić, jaki był faktyczny wpływ S-a na jej treść. Mimo to poselstwo woj. chełmińskiego Tomasza Działyńskiego do cara oraz przygotowywany sojusz z Rosją napotykały opór. Spory zaostrzyły się w Jaworowie (16–24 XI) na radzie senatu rozszerzonej o przedstawicieli izby poselskiej, powołanych przez sejm lubelski. Doprowadziło to do zmiany stanowisk i rozłamów nawet wśród wiernych ministrów króla; Szczuka, Załuski i Przebendowski zaczęli dystansować się od polityki Augusta II, a jednocześnie rosło znaczenie S-a i Szaniawskiego. Do poł. grudnia trwały protesty opozycji, próbującej odwołać misję Działyńskiego, a równocześnie toczyły się w Jaworowie negocjacje polsko-rosyjskie z udziałem S-a. Z Jaworowa S. przybył z Augustem II w poł. grudnia do Krakowa i pozostał w mieście również po wyjeździe króla do Saksonii «et figuram aulae representat». Zorganizował tam rady senatu (7–11 II i 18–23 II 1704), które wkrótce zdominowała wiadomość o wypowiedzeniu posłuszeństwa Augustowi II przez konfederatów warszawskich. S. przedstawił wtedy aktualny stan państwa i w wystąpieniu 20 II t.r. bronił polityki króla, choć równocześnie sprzeciwił się podjęciu zdecydowanych działań przeciw konfederatom warszawskim. Od początku maja rezydował w Sandomierzu i uczestniczył w tworzeniu konfederacji generalnej oraz wyborze jej władz. Na sesji konfederackiej 2 VI odpowiadał zgromadzonym w imieniu króla oraz zaprzysiągł i podpisał akt konfederacji, po czym wziął udział w radach związku generalnego konfederatów sandomierskich. Zaniepokojony elekcją Stanisława Leszczyńskiego (12 VII) wezwał cara do zaprzestania działań w Inflantach i przybycia z armią do Rzpltej; odtąd był zdecydowanym stronnikiem Rosji. Nakłaniał króla do wstrzymania się z rozdawaniem wakansów; starający się o buławę w. kor. strażnik kor. Stefan Potocki wyzwał go w Jarosławiu na pojedynek (3 VIII), do którego jednak monarcha nie dopuścił. S. pojechał z Augustem II do Warszawy, ale w listopadzie z królem i nuncjuszem O. Spadą uszedł przed nadciągającymi Szwedami do Krakowa.

Swoim oddaniem S. zdobył zaufanie Augusta II, stając się najważniejszym doradcą króla i wykonawcą jego polityki. Monarcha wyjeżdżając do Saksonii 25 XI 1704 nakazał głównie jemu (otrzymał on specjalne blankiety, którymi miał się posłużyć w razie potrzeby) oraz zgromadzonym przy nim senatorom troskę o sprawy Rzpltej, zwłaszcza o wojsko; polecił także odpowiadać na manifesty przeciwników i śledzić ich poczynania. Dn. 8 I 1705 otworzył S. w Krakowie obrady rady konfederackiej, jednak wobec nieobecności króla zaraz ją zalimitował, podobnie jak radę senatu 12 I t.r. i radę konfederacką 5 II. Stale uczestniczył w naradach przywódców konfederacji sandomierskiej. Pod koniec marca wyjechał do Lublina i Lubartowa, a na początku kwietnia do Brześcia Lit., gdzie oczekiwał na powrót Augusta II. Ponownie zachęcał cara do wprowadzenia wojsk rosyjskich w głąb Rzpltej. Wraz z Szaniawskim pośredniczył w przekazywaniu korespondencji między dworem drezdeńskim i carskim. Dn. 11 VII podpisał manifest przeciw wszelkim aktom konfederacji warszawskiej, a 24 VII uczestniczył w obradach rady konfederackiej (sandomierskiej). W październiku przebywał w Tykocinie, spotykając się z obecnym tam carem Piotrem I oraz jego ministrami i generalicją. Wówczas zapewne uzyskał poparcie cara dla kandydatury przyrodniego brata, Stanisława na arcybiskupstwo gnieźnieńskie. Po przyjeździe do Tykocina Augusta II na początku listopada uczestniczył S. w najważniejszych rozmowach w sprawie sojuszu z Rosją oraz nalegał na rosyjskie wsparcie wojskowe; równocześnie niepokoił się niedotrzymywaniem obietnic przez cara oraz interweniował w sprawie represjonowanych przez niego bazylianów połockich. Rozmowy z Rosjanami kontynuował w Grodnie, dokąd udał się z Augustem II na obrady rady konfederackiej z limity (23 XI – 16 XII); zabiegał wtedy u Piotra I i kanclerza F. Gołowina o mundury i pieniądze na wojsko oraz domagał się przyspieszenia odebrania prawobrzeżnej Ukrainy przez polskich komisarzy. Gdy car zdecydował o wycofaniu armii rosyjskiej z Grodna, S. wyjechał z królem pod koniec stycznia 1706 do Warszawy, a w lutym t.r. do Krakowa, gdzie oczekiwał na koncentrację armii kor. przed kampanią przeciw Szwedom; w maju prowadził wraz z Szaniawskim rozmowy z posłem rosyjskim W. Dołgorukim. Na początku czerwca przybył do Brześcia Lit., gdzie zbierali się konfederaci sandomierscy na zjazd generalny, wyznaczony na 24 VII. Następnie w 1. poł. lipca dołączył do króla pozostającego przy wojsku i odbył z nim marsz w kierunku Nowogródka, a potem znów był w Brześciu Lit., docierając w październiku do Piotrkowa. Zapewne wziął udział w zwycięskiej bitwie 29 X ze Szwedami i konfederatami warszawskimi pod Kaliszem, po czym wyjechał z władcą do Warszawy; tam otrzymał wiadomość o zawartym 24 IX w Altranstädt przez pełnomocników Augusta II traktacie z Karolem XII, w którym Wettyn zrzekł się tronu polskiego. Król temu zaprzeczał, mimo że S. przedstawił odpowiednie dowody i dopiero w przeddzień (29 XI) wyjazdu do Saksonii potwierdził tę informację. S. z Szaniawskim opracował i przekazał W. Dołgorukiemu plan postępowania po abdykacji króla, wraz z projektem uniwersałów, które w tej sytuacji powinni wystosować Rosjanie. Na polecenie Augusta II wyjechał do Krakowa, natomiast odmówił przeniesienia się z monarchą do Drezna. Z najważniejszymi osobami Rzpltej, zwłaszcza z hetmanem w. kor. Sieniawskim uzgadniał dalsze działania, nadal też konferował z W. Dołgorukim. Dn. 10 I 1707 wyjechał ze swym przyrodnim bratem Stanisławem, prymasem, na zwołaną przez niego na 7 II t.r. radę konfederacji sandomierskiej do Lwowa. Jako «intimioris admissionis minister» zrelacjonował tam 11 II przebieg wydarzeń minionych miesięcy; skrytykował nieprzygotowanie Saksonii do obrony i wyjazd króla do Warszawy po bitwie pod Kaliszem, podkreślał swe zaskoczenie traktatem altransztadzkim i abdykacją Augusta II oraz proponował, by rada utrzymała «figuram et majestatem Rzpltej» przez reasumowanie konfederacji sandomierskiej, tak by «nikogo ani eksklud[ować] ani odraża[ć]», a dopiero potem przystąpiła do organizowania wolnej elekcji. Przygotowane zgodnie z jego propozycjami «poparcie generalnej konfederacji sandomierskiej» zostało podpisane 15 II przez wszystkich obecnych. Następnie S. uczestniczył w układaniu deklaracji do cara, którą przywódcy sandomierzan podpisali 30 III; ratyfikowano w niej zawarty w r. 1704 w Narwie sojusz polsko-rosyjski oraz zobowiązano się do działania wraz z carem przeciw wspólnemu wrogowi. Pod koniec lutego 1707 S. wraz z przywódcami konfederacji sandomierskiej zobowiązał się do niezawierania osobnych układów z Leszczyńskim i czynienia starań o wprowadzenie na tron jednego z Sobieskich – Jakuba lub Konstantego. Mając nadzieję na powrót Augusta II, nie chciał przeprowadzać nowej elekcji i utrzymywał stałą korespondencję z Saksonią. Na wszelki wypadek posiadał również alternatywną koncepcję rozwoju wydarzeń, wg której Leszczyński doprowadzi do pokoju rosyjsko-szwedzkiego i usunięcia obcych wojsk, a potem obejmie tron drogą potwierdzenia elekcji przez sejm; jednak jak twierdził Józef Feldman silna awersja S-a do Karola XII i Leszczyńskiego czyniła plan ten nierealnym.

W poł. kwietnia 1707 konferował S. w Żółkwi z carem o projektach kandydatur do tronu, a następnie uczestniczył w rozpoczętej pod koniec maja t.r. radzie konfederacji sandomierskiej w Lublinie. W czerwcu S., prymas i Szaniawski otrzymali od Rosjan zapewnienie corocznej pensji 10 tys. rb. i protekcji na wypadek klęski cara, w zamian za poparcie rosyjskich planów nowej elekcji. Dn. 12 VII pod naciskiem Piotra I podpisał S. wraz z innymi konfederatami akt proklamujący bezkrólewie. W następnych miesiącach bracia Szembekowie interweniowali u posłów W. i G. Dołgorukich oraz u cara w sprawie nadużyć armii rosyjskiej w Rzpltej. W Lublinie pozostał S. do października, po czym mimo nalegania Sieniawskiego i marsz. konfederacji sandomierskiej Stanisława Denhoffa, wyjechał do Lwowa, co spowodowało rozejście się głównych ośrodków decyzyjnych konfederacji sandomierskiej. W tym czasie S. borykał się z trudnościami finansowymi, gdyż nie radził sobie z zarządzaniem dobrami i królewszczyznami, rozproszonymi zwłaszcza w woj. krakowskim i na Mazowszu; jego tenutę kampinoską zrujnowali w r. 1704 Szwedzi, a niektóre królewszczyzny zostały przekazane zwolennikom Leszczyńskiego. August II przyznał S-owi stałą pensję i zachęcał go do wyjazdu z Rzpltej. W obliczu zagrożenia szwedzkiego Szembekowie wysłali ruchomości i depozyty do Podolińca, Opawy i Ołomuńca oraz na Śląsk. Przed 30 I 1708 S. sam przybył do Ołomuńca i tam od początku lutego t.r., wraz z prymasem i Szaniawskim, przy wsparciu abp. J. Piazzy z Wiednia oraz nuncjusza w Rzpltej N. Spinoli, toczył rozmowy z wysłannikami Leszczyńskiego. Mając nadal nadzieję na powrót Augusta II, zachowywał w rokowaniach ostrożność i nie godził się na ustępstwa. Szembekowie zbudowali sieć kontaktów, dzięki czemu mieli dokładne informacje o rozwoju sytuacji w kraju. W lipcu kontynuowali rozmowy z konfederacją warszawską, reprezentowaną przez bp. kujawskiego (z nominacji Leszczyńskiego) Teodora Potockiego, dążącego do porozumienia za pośrednictwem nuncjusza Spinoli; rozmowy z Potockim prowadził S. również pod koniec t.r., za pośrednictwem Szaniawskiego. Równocześnie w dalszym ciągu korespondował z Augustem II, m.in. przez Flemminga i G. Manteuffla; wysyłał też do Saksonii swego brata Franciszka. Na początku sierpnia wyraźnie dał do zrozumienia Denhoffowi, że wobec nasilonych represji wobec konfederatów sandomierskich, nie zamierza wracać do kraju. Stale przyjmował wysłanników z Rzpltej. W grudniu konferował z rezydentem brandenburskim G. F. Lölhoffelem, a w kwietniu 1709 uczestniczył w konferencji z Flemmingiem pod Dreznem. Wraz z Denhoffem i Szaniawskim został 25 VI t.r. przyjęty potajemnie w Dreźnie przez Augusta II. Na wieść o zwycięstwie pod Połtawą (7 VII) wysłał 2 VIII do cara list gratulacyjny. Wezwany na początku sierpnia przez Augusta II, spotkał się z nim pod koniec sierpnia pod Poniecem (koło Leszna) i towarzyszył mu do Torunia, gdzie w październiku uczestniczył w rozmowach z carem. Dn. 21 X wziął udział w radzie senatu, a pod koniec t.r. otrzymał star. grudziądzkie. W poł. grudnia wyjechał do Saksonii i wrócił z królem 2 II 1710 na Walną Radę do Warszawy. W wotum 18 II t.r. na radzie domagał się ewakuacji wojsk auksyliarnych oraz zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego. W czasie sesji prowincjonalnych zalecał poparcie konfederacji sandomierskiej, opracowanie sposobów wzmocnienia wojska i zapewnienia środków na jego utrzymanie. Wziął udział w odbywających się wówczas kolejnych rozmowach z posłem rosyjskim G. Dołgorukim.

Po powrocie do Rzpltej, widząc ogrom zniszczenia swych majątków, S. skarżył się Sieniawskiemu: «sam przez siedem lat prawie nie mam żadnej intraty». Jego sytuację finansową poprawił dział dóbr ojcowskich, który bracia Szembekowie przeprowadzili 15 IX 1710 w Słupowie; S-owi przypadły dobra wartości 76649 zł. Z kolei w wyniku dokonanego 27 IX t.r. działu dóbr po matce S. otrzymał część na sumę 987 tys. zł. Mimo to nadal nie miał gotówki i często musiał zaciągać pożyczki. W 2. poł. t.r. towarzyszył Augustowi II w Prusach Królewskich. Od grudnia przebywał z władcą w Saksonii i uczestniczył w Dreźnie w przygotowaniu kampanii wojennej na Pomorzu Szwedzkim. Doprowadził w r. 1711 do wyboru Szaniawskiego na marszałka komisji skarbowej radomskiej oraz nadzorował przebieg sejmików przedsejmowych. Po powrocie do Rzpltej był na radzie senatu w Jarosławiu (6–8 VI t.r.), gdzie poruszył sprawę stosunków z Turcją z powodu niepokojących wieści o działaniach tam Karola XII oraz domagał się uwolnienia osób przetrzymywanych przez Rosjan (m.in. płk. Ludwika Sienickiego). Od 2. poł. sierpnia t.r. do poł. r. 1712 towarzyszył królowi podczas kampanii pod Stralsundem, przygotowując również ekspedycję na zbliżający się sejm. Prawdopodobnie był w tym czasie najważniejszą postacią wśród polskich i saskich doradców Augusta II, zwłaszcza gdy Flemming przekazał mu wszystkie sprawy gabinetu saskiego; rozprzężenie i zacięta rywalizacja między ministrami sprawiły, że to przede wszystkim do S-a zwracano się o interwencję u króla. W październiku 1711 August II powierzył S-owi czytanie i sygnowanie korespondencji polskiej przed przekazaniem w swoje ręce oraz zlecił poufny nadzór nad procesem konwersji na katolicyzm królewicza Fryderyka Augusta.

W poł. stycznia 1712 wyjechał S. z królem do Drezna, a w kwietniu t.r. do Warszawy. Dn. 5 IV sejmik generalny pruski nadał mu indygenat jako star. grudziądzkiemu. Na sejmie t.r. przyczynił się do przełamania oporu posłów, którzy nie chcieli wybrać marszałka, zanim wojska carskie nie opuszczą Rzpltej; postulował wtedy m.in. utworzenie deputacji poselsko-senatorskich dla obmyślenia środków na wojsko. W celu przyspieszenia ewakuacji wojsk rosyjskich uczestniczył ponownie w rozmowach z G. Dołgorukim, a na ostatniej sesji, 19 IV, miał udział w przyjęciu projektu limity sejmu. Tego dnia otrzymał pieczęć wielką kor. po zmarłym w r. 1711 kanclerzu Załuskim, i na zakończenie 36-godzinnej sesji, już jako kanclerz, wygłosił mowę od tronu.

Po sejmie wyjechał S. z królem do Saksonii, a potem do Karlsbadu. Powróciwszy do Drezna, konferował tam w poł. czerwca 1712 z feldmarszałkiem rosyjskim A. Mienszykowem, sprzeciwiając się utrzymywaniu wojsk rosyjskich kosztem Rzpltej. Przygotował ekspedycję woj. mazowieckiemu Stanisławowi Chomentowskiemu, posłowi do Turcji, oraz woj. podolskiemu Stefanowi Humieckiemu do rozmów z Turcją na pograniczu, a także badał możliwość wysłania polskiego przedstawiciela na konferencję pokojową w Utrechcie. U boku króla uczestniczył w przygotowaniach do dalszej kampanii na Pomorzu Szwedzkim. Na początku sierpnia t.r. wziął udział w spotkaniu króla z carem w Landsbergu (obecnie Gorzów Wpol.), a potem towarzyszył Augustowi II w działaniach wojennych pod Stralsundem. Na początku grudnia przyjechał z monarchą na sejm z limity 1712/13 r. do Warszawy. Podczas obrad nalegał 28 I 1713, by posłowie oparli siłę państwa na systematycznie opłacanym wojsku. Dn. 1 II t.r. przedstawił wynik prac komisji w sprawie finansowania wojska, która do czasu zwołania nowego sejmu pozwalała na obciążenie dóbr duchownych. Gdy sejm został zerwany, S. na posejmowej radzie senatu (23 II – 7 III) zapowiedział zwołanie sejmu zwycz. w jak najszybszym terminie, aby można było uchwalić nowe podatki. Dn. 18 X uczestniczył w konferencji z posłami: tatarskim Szeferszach bejem i tureckim Abbubecier agą; potwierdzili oni pojednawcze stanowisko Porty. W grudniu na polecenie króla wyjechał do Saksonii, choć wiedział o pogarszającej się sytuacji wewnętrznej kraju. Z Drezna korespondował z pozostającymi we Wrocławiu zwolennikami Leszczyńskiego, m.in. hetmanem w. lit. (z jego nominacji) Michałem Wiśniowieckim, by skłonić ich do uznania Augusta II. Na wezwanie prymasa wrócił do Rzpltej na początku kwietnia 1714. W maju t.r. bracia Szembekowie wymogli na Auguście II przyrzeczenie powrotu do Polski.

Jako kanclerz współtworzył S. politykę zagraniczną; na początku wykonywał głównie polecenia króla, przekazując także dyplomatom saskim na dworach europejskich załatwianie spraw ważnych dla Rzpltej. Swoje preferencje zaczął ujawniać dopiero po pewnym czasie. Był zwolennikiem sojuszu z Austrią i wykorzystując działania rezydentów, cesarskiego F. von Tiepolta i carskiego A. Daszkowa, starał się w r. 1714 storpedować prace nad traktatem przyjaźni Rzpltej z Francją. W wojnie ze Szwecją nie życzył sobie mediacji francuskiej, bo mogłoby to zagrozić polskim prawom do Inflant, o które dopominał się już w r. 1712, podczas kampanii pomorskiej. Projekt traktatu z Francją przekazał rezydentowi carskiemu, żądając też zgody senatu na jego podpisanie; odwlekło to ratyfikację traktatu, który podpisano w Rydzynie dopiero po interwencji Flemminga 20 VIII 1714. Chociaż S. nie posiadał wystarczających środków i nie miał własnego zaplecza politycznego, coraz częściej dystansował się od polityki króla oraz starał się ograniczyć wpływ saskich ministrów na sprawy Rzpltej, a także dokładniej rozdzielić problemy polskie od saskich. Popierał go w tym jego najbliższy współpracownik, Szaniawski, którego poglądy już wcześniej ewoluowały w tym kierunku. Podczas pobytu króla w Rydzynie, w sierpniu t.r., sprzeciwiał się S. przemarszowi wojsk rosyjskich na Pomorze Szwedzkie przez terytorium Rzpltej i w tej sprawie wysyłał listy do cara. W Rydzynie wziął też udział w konferencji z wysłannikami tureckimi, Szeferzi bejem i Hadżi Kazy Abdy murzą. Pod koniec t.r. w obawie przed zagrożeniem ze strony Szwecji starał się pozyskać pomoc Austrii, popierając wysłanie do Wiednia krajczego kor. Jana Przebendowskiego. Na konferencji senatorskiej w czerwcu 1715 w Warszawie protestował przeciw werbunkom saskim w Rzpltej do korpusu posiłkowego, którym król chciał wesprzeć Wenecję w wojnie z Turcją. W memoriale z poł. października t.r. na temat formy zarządzania państwem polsko-saskim Flemming przewidywał udział S-a w planowanej tajnej radzie.

Jesienią 1715 narastało niezadowolenie w Rzpltej z powodu obciążeń kontrybucjami i pobytem wojska saskiego na terytorium kraju. Powstawały konfederacje wojewódzkie i głównym celem działań S-a było niedopuszczenie do połączenia się ich z konfederacjami wojskowymi oraz uniemożliwienie powstania związku generalnego. Po zawiązaniu konfederacji generalnej 26 XI t.r. w Tarnogrodzie S. skłonił prymasa, aby odmówił audiencji publicznej jej posłom. S. uważał, że rozwiązanie konfederacji i zapobieżenie wojnie domowej będzie trudnym procesem, dążył więc do zawarcia formalnego traktatu przez negocjacje Flemminga i deputatów konfederackich. Z udziałem Flemminga podpisano w Zamościu rozejm i przeniesiono rozmowy do Rawy, a S. wyjechał do Poznania, gdzie spotkał się z królem. Na radzie senatu, 20–23 I 1716, skłaniał się ku koncepcji uspokojenia kraju przez zwołanie wielkiej rady, którą zamierzano przekształcić w sejm pacyfikacyjny. Przeniósł się z monarchą do Warszawy, lecz z powodu choroby nie towarzyszył mu do Gdańska na rozmowy z carem i przedstawicielami tarnogrodzian. Szaniawski, któremu August II dał plenipotencje do rozmów z konfederatami, na polecenie króla przyjechał do S-a do Warszawy dla uzgodnienia dalszego postępowania. Dn. 24 VI t.r. w Kruszynie koło Częstochowy S. ożenił się z majętną Ewą z Leszczyńskich; wzmocniło to jego pozycję na scenie politycznej. Przed końcem czerwca, po podpisaniu przez konfederatów rozejmu w Lublinie, został wezwany do Warszawy, aby u boku króla śledzić dalsze rokowania. Uważał, że rozmowy powinny zakończyć się traktatem, potwierdzonym następnie przez sejm. Po podpisaniu traktatu warszawskiego, 3 XI, kontynuował żmudne ustalanie szczegółów układu. Dn. 19 I 1717 otrzymał chorągiew pancerną (56 koni) w pułku króla. Podczas Sejmu Niemego, 1 II t.r., jako kanclerz wezwał w mowie od tronu do utrzymania podjętych wcześniej uchwał i żegnał sejm «pięknie i wymownie». Przebywając wiosną t.r. w Saksonii zajmował się m.in. uporządkowaniem spraw dworu królewicza Fryderyka Augusta po nagłej śmierci jego marszałka dworu, woj. inflanckiego Jana Kosa. Wziął udział 8 IX w dokonanej przez brata, Krzysztofa Andrzeja, wówczas biskupa chełmskiego, koronacji obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej i wraz z żoną wydał z tej okazji wielką ucztę. Był w Dreźnie w październiku, gdy król ogłosił konwersję królewicza. Odkąd August II zreorganizował gabinet saski i mianował Antoniego Sebastiana Dembowskiego sekretarzem ds. polskich, S. rzadziej wyjeżdżał do Saksonii. Nabierał też coraz większego dystansu do polityki Wettyna; starał się o zachowanie równowagi między prawami króla i Rzpltej oraz w znaczniejszym niż dotąd stopniu kierował się opiniami senatorów. W tym czasie zaczął podpisywać się«Szembek» (nawet w korespondencji w języku obcym), zamiast wcześniejszego «Schönbeck».

Po radzie senatu w Rydzynie S. podczas rozmów 10 VI 1718 z G. Dołgorukim zażądał po raz kolejny wyprowadzenia z Rzpltej wojsk rosyjskich. W następnych miesiącach współdziałał z królem w kształtowaniu jego polityki emancypacyjnej, zmierzającej do zerwania z carem i zbliżenia do Austrii. Na konferencji z G. Dołgorukim, 15 IX t.r., przedstawił zastrzeżenia polskie wobec polityki Rosji i ostrzegał, że jeśli wojska rosyjskie nie zostaną wycofane, to sejm może uchwalić pospolite ruszenie. Na sejmie w Grodnie 10 X zawarł w mowie od tronu program reform obejmujący m.in. wzmocnienie wojska, uporządkowanie skarbu kor. oraz ustanowienie obowiązkowych składów na towary i wsparcie handlu oraz rzemiosła; opowiadał się też za zmniejszeniem wartości monety oraz otwarciem mennic i kopalń srebra. Gdy 12 X podczas prywatnego spotkania G. Dołgoruki oskarżył Augusta II o próbę dokonania zamachu stanu, S. poparł powołanie deputacji sejmowej, która 16 X zażądała od dyplomaty wyjaśnień oraz ponowiła żądanie wyprowadzenia wojsk rosyjskich. W wotum 18 X postulował S. wysłanie w tej sprawie emisariusza do cara, by uzyskać jego odpowiedź jeszcze w czasie obrad sejmu. Opowiedział się za limitowaniem sejmu grodzieńskiego. Broniąc praw Rzpltej do Kurlandii, podpisał 16 XII na konferencji senatorów i ministrów w Warszawie manifest przeciw projektowi przeprowadzenia w Kurlandii elekcji księcia Brandenburg-Schwedt, czyli realizacji zawartego bez zgody Rzpltej rosyjsko-pruskiego traktatu z t.r. Włączony w przygotowanie (i informowany o przebiegu rokowań) traktatu sasko-hanowersko-austriackiego skierowanego przeciw Rosji, podpisanego 5 I 1719 w Wiedniu, posługiwał się nim w rozmowach z G. Dołgorukim na początku t.r. jako elementem nacisku na cara. Prowadzącego rozmowy w Wiedniu Flemminga zapewniał równocześnie o swym poparciu dla jego działań. Po wycofaniu wojsk rosyjskich z Rzpltej i opublikowaniu przez Piotra I w styczniu t.r. listu otwartego zawierającego krytykę polityki Augusta II opowiedział się w marcu na radzie senatu we Wschowie za ostrożnym działaniem i utrzymaniem układu w sekrecie, a podczas rozmów w sprawie jego ratyfikacji wskazywał, razem z Szaniawskim, na trudność w uzyskaniu aprobaty stanów Rzpltej oraz na groźbę dalszego pogorszenia stosunków z Rosją. W sierpniu w Dreźnie podczas zaślubin królewicza Fryderyka Augusta z arcyksiężniczką Józefą Marią Habsburżanką dziękował królowi w imieniu obecnych Polaków za doprowadzenie do tego małżeństwa. Nie poparł jednak ówczesnych starań saskiej dyplomacji o zawarcie separatystycznego (z pominięciem Rosji) traktatu pokojowego ze Szwecją i po raz kolejny nie zgodził się na ratyfikację traktatu wiedeńskiego bez sejmu. Wraz z Szaniawskim domagał się realizacji uchwalonego przez sejm 1718 r. poselstwa woj. mazowieckiego Chomentowskiego do Petersburga z żądaniem oddania Inflant i finalizacji pokoju ze Szwecją. Podtrzymał to stanowisko w październiku 1719 na radzie senatu we Wschowie. Na sejmie z limity 1719/20 r. w wystąpieniu 2 I 1720 stwierdził, że traktat wiedeński został zawarty dla obrony praw Rzpltej i z zachowaniem jej praw. Na konferencji z G. Dołgorukim 11 I t.r. zażądał wyjaśnień w sprawie ostrych listów cara do senatorów. Próbował mediować między królem a hetmanami, co jednak nie uratowało sejmu, i po jego zerwaniu podkreślał na radzie senatu (1–6 III) znaczenie dla Rzpltej traktatu wiedeńskiego, zalecając jednocześnie ostrożną politykę wobec państw ościennych. Na polecenie króla intensywnie przygotowywał obrady drugiego sejmu t.r., m.in. proponował kandydatów na posłów. Na kampanię sejmikową dwór przeznaczył ok. 65 tys. zł (przeciętnie 1 tys. zł na sejmik), a podczas obrad sejmu S. miał dodatkowo dysponować sumą 5 tys. zł. Sejm rozszedł się jednak bez wyboru marszałka. Dn. 27 XI na konferencji z hetmanami S. zarzucił im dążenie do ograniczenia praw króla; nie uzyskał porozumienia w kwestii komendy nad autoramentem cudzoziemskim. Gdy Sieniawski ogłosił list do sejmików „Relatio genuina [...] ogłoszonej transakcji między Królem Imcią Ichmciami PP Hetmanami obojga Narodów...”, S. protestując «przeciwko rozrzuconemu fałszywie i złośliwie skoncypowanemu skryptowi», odpowiedział pismem Respons na skrypt rozrzucony pod tytułem Genuina relatio... Na radzie senatu 17 V 1721 przedstawił stan rokowań pokojowych ze Szwecją; zawarcie 10 IX t.r. pokoju rosyjsko-szwedzkiego w Nystad przyjął z niezadowoleniem. W r. 1722 próbował doprowadzić do porozumienia Flemminga z hetmanami.

Niemal cały r. 1723 spędził S. w swych dobrach Kupiski (obecnie Stare Kupiski) i Pilaszkowice. W memoriałach składanych królowi podczas przygotowania sejmu 1724 r. sugerował zacieśnienie związku z Austrią, podkreślając, że tylko od tego sąsiada Rzplta nie doznaje krzywd. Podczas obrad sejmu t.r. przewodniczył od 26 X rozszerzonemu sądowi asesorskiemu, zajmującemu się tumultem toruńskim. Od początku r. 1725 bronił stanowiska Rzpltej w tej sprawie przed atakami Rosji, Prus, Wielkiej Brytanii i Holandii, m.in. ułożył zdecydowaną odpowiedź na list króla angielskiego Jerzego I z 25 I t.r. i mowę posła angielskiego E. Fincha na sejmie Rzeszy w Ratyzbonie 7 II, a na propozycje podkanclerzych, Jana Lipskiego i Michała Fryderyka Czartoryskiego złagodzenia niektórych sformułowań, odpowiedział odmownie. Od sierpnia prowadził dalszą akcję przeciw Finchowi, a po jego przybyciu do Warszawy długo odmawiał mu audiencji; dopiero pod koniec roku król wymógł na nim zaprzestanie demonstrowania niechęci. Dn. 2 VIII został S. kawalerem Orderu Orła Białego.

Na konferencji senatorskiej w Warszawie (15 I – 9 II 1726) podkreślił S. swoje starania o uregulowanie prawa patronatu królewskiego wobec opactw; uważał, że należy zasekwestrować te (m.in. opactwo w Koprzywnicy), w których wybór opatów został dokonany przez zakonników niezgodnie z tym prawem. Po objęciu Kurlandii przez Maurycego Saskiego podpisał na początku lipca t.r. manifest w obronie praw Rzpltej do tego księstwa. Podczas obrad sejmu (28 IX – 9 XI t.r.) zachęcał posłów do przyjęcia projektów dworu, a na posejmowej radzie senatu «czując się być spracowanym et provecta aetate słabym [...] żegnał króla [...], że już ostatni raz zasiada w senacie». Po radzie doniósł papieżowi o decyzji sejmu o usunięciu nuncjusza V. Santiniego. Pod koniec maja 1727 osobiście zawiózł na Warmię dokumenty dla brata, Krzysztofa, biskupa, przewodniczącego komisji kurlandzkiej, przed jego wyjazdem do Mitawy. W maju 1728 spotkał się z Augustem II we Wschowie, a potem pojechał z nim do Drezna. Po powrocie do Rzpltej, zaniepokojony stanem zdrowia króla i odwołaniem przez niego przyjazdu na sejm, przybył pod koniec sierpnia t.r. do Warszawy. W rozmowach z senatorami starał się znaleźć sposób załatwienia spornych spraw ze Stolicą Apostolską, m.in. przez zniesienie sekwestru opactwa koprzywnickiego. Mimo postępującej choroby przewodniczył w Warszawie w marcu i kwietniu 1729 sądom asesorskim; uczestniczył też t.r. w obradach sejmu w Grodnie. Na konferencji senatorskiej 23 I 1730 w Warszawie przedstawił na wniosek prymasa informację o działaniach dworu w poprzednim roku. Dn. 13 II t.r. wziął udział w nowej turze negocjacji z przedstawicielami państw sąsiednich, a w październiku był znowu na sejmie w Grodnie. W pożegnalnym wotum na posejmowej radzie senatu 20 X, «zbliżając się teraz do ostatniego kresu», wspomniał swoje dwudziestoośmioletnie sprawowanie urzędu ministra, a następnie podejmował u siebie w Kupiskach króla, wracającego do Saksonii. Jako referendarz, podkanclerzy i kanclerz wykazywał S. dużą dbałość o jakość pism wychodzących z kancelarii; podkreślał konieczność zachowania odpowiedniej formy i stylu, a także tajemnicy korespondencji. Zapoczątkował nową serię ksiąg publicznych, tzw. księgi kanclerskie, przechowywane obecnie w Arch. Głównym Akt Dawnych.

Rozpoczynając działalność publiczną S. posiadał prawdopodobnie klucz balicki i od r. 1694 wieś Januszowice (woj. krakowskie). Dn. 5 VI 1696 dostał star. bieckie, które odtąd stanowiło podstawę jego dochodów. W r. 1700 otrzymał królewszczyzny Sebastianowicze, Dworzyszcze, Suki, Widowice, Furowicze i Buczki w woj. czernihowskim. W czerwcu t.r. matka scedowała mu sołectwo bieckie, młyn w Bieczu oraz wsie Hartlowa (obecnie Harklowa) i Wójtowa (woj. krakowskie). Również t.r. przejął opustoszałe Mościska, Blizno i Opaleń w ziemi warszawskiej, a we wrześniu otrzymał wieś Boronice w woj. krakowskim; miał też Budziszowice w woj. sandomierskim. W r. 1702 otrzymał bogate star. grudziądzkie, a 27 XI 1703 dostał tenutę Kampinos z przyległościami w woj. rawskim. Jako jeden z dwóch arendarzy przejął w sierpniu t.r. za 200 tys. zł wkładu żupy w Wieliczce i Bochni. W r. 1704 dostał wieś królewską Łętkowice w pow. proszowickim, należącą do wielkorządów krakowskich. Dn. 12 XII 1705 otrzymał w administrację dobra wielkorządowe krakowskie na trzy lata, lecz dochody z nich uzurpował sobie zwolennik Leszczyńskiego bp T. Potocki; w marcu 1706 odebrali je komisarze Augusta II i przekazali S-owi. Dn. 24 IV t.r. dostał S. star. łomżyńskie, a star. bieckie scedował bratu Franciszkowi. W dziale dóbr ojcowskich otrzymał w r. 1710 w woj. krakowskim poł. wsi Śledziejowice oraz Bogucice i Kokotów (w każdym przypadku z dworem i folwarkiem), ponadto Czarnochowice, Małą Wieś i Brzegi. Wcześniej zmarły przyrodni brat Antoni, kanonik krakowski, zapisał mu 25 tys. zł. Po matce miał S. wieś Kolosy w pow. wiślickim z dworem i folwarkiem. Uzyskał zgodę króla na wyrób potażu w puszczach kampinoskich i łomżyńskich oraz wywóz drewna z leśnictwa łomżyńskiego (kontrakty z l. 1712 i 1716). Tenutę Lalkowy (Salkowy) w woj. pomorskim otrzymał w r. 1714. Z czasem przebywał coraz częściej w swych dobrach, najczęściej w Kupiskach, w których w l. 1718–19 przebudował dwór. Żona wniosła mu 170800 zł w gotówce, klejnotach i srebrze oraz dobra na sumę 569780 zł, m.in. Babice, Bliznę, Celejów i Gusin w ziemi czerskiej, Raszków w woj. kaliskim, Żelisławice w woj. sandomierskim, Rojów, Czarnożyły, Popojowice, Nietuszyn i Bolków w ziemi wieluńskiej. Dn. 23 II 1717 nabył S. wsie Głusk, Grochola i Mała Wieś w ziemi sochaczewskiej oraz Nową Wieś w ziemi zakroczymskiej. W r. 1719 zakończył transakcję zakupu od Sobieskich dóbr Pilaszkowice (ziemia chełmska). Do r. 1727 miał wieś Macieszyn w ziemi warszawskiej, posiadał też Gorzków i Pełczyn w woj. lubelskim. Na mocy testamentu przyrodniego brata, prymasa Stanisława, spisanego 10 X 1720 w Skierniewicach, otrzymał kamienicę w Krakowie przed kościołem św. Macieja (obecnie pl. Szczepański) oraz dwór z ogrodem «na Piasku», który w l.n. starannie przebudował. W r. 1721 w Warszawie kupił za 150 tys. zł od Szaniawskiego pałac przy ul. Długiej, a pałac z ogrodem i przyległym dworem przy ul. Miodowej przekazał bratu Aleksandrowi Kazimierzowi. W l. 1724–7 miał dom w jurydyce Wesoła w Krakowie. Dn. 2 IV 1726 kupił mały młyn wodny w Marymoncie w star. warszawskim koło Marywilu. Dn. 4 V 1729 dostał star. lubaczowskie w woj. bełskim. Odzyskiwał utracone wsie ze swoich starostw, m.in. Sowią Wolę przywrócił do star. kampinoskiego, a Lunawkę do star. grudziądzkiego.

S. był głęboko wierzący, co wyrażało się w jego praktykach religijnych i lekturze. Próbował nawet pisać poezję religijną w językach polskim i francuskim. Ufundował w Krakowie klasztor karmelitanek bosych «na Wesołej», dokąd w r. 1725 przeniosły się cztery karmelitanki z krakowskiego klasztoru św. Marcina, oraz kościół p. wezw. św. św. Teresy i Jana od Krzyża, zaprojektowany przez Kaspra Bażankę, konsekrowany w r. 1730 przez brata, Krzysztofa. Zamówił w Rzymie obraz św. Teresy z Avila, który obecnie znajduje się w ołtarzu głównym tego kościoła oraz sprowadził z Rzymu relikwie św. Maksyma. Wraz z żoną oraz Stanisławem i Dorotą Chomentowskimi ufundował w r. 1723 (ukończony w l. pięćdziesiątych) klasztor i kościół Wizytek w Lublinie; fundatorzy uzyskali zgodę na sprowadzenie zakonnic z Krakowa, a te uruchomiły niebawem przy klasztorze pensję dla dziewcząt. Wraz z żoną ufundował w Łomży w r. 1725 kościół p. wezw. św. Stanisława Kostki (budowany do r. 1731, Szembekowa przeznaczyła ok. 100 tys. zł na relikwiarz świętego) oraz kolegium jezuickie, a także murowany kościół w Babicach (1728) i kaplicę Loretańską w kościele Mariackim w Krakowie. S. wspierał kolegia jezuickie w Grudziądzu i Warszawie. Tamże wspomógł zakon trynitarzy przy budowie kościoła Świętej Trójcy na Solcu. W kolegiacie św. św. Piotra i Pawła w Krakowie ufundował marmurową posadzkę. Obdarzał zwłaszcza te zakony, w których znaleźli się członkowie jego rodziny, przeznaczył również pieniądze na procesy kanonizacyjne Jana Nepomucena i Jana od Krzyża. Ciężko chory od marca 1731, zmarł S. w Kupiskach w nocy z 9 na 10 IV 1731. Zgodnie ze swą wolą został pochowany (5 VI) w Warszawie w kolegiacie św. Jana w kaplicy Jezusa ukrzyżowanego. Na marmurowym nagrobku kazał wyryć napis: «Tu leży J.W. Jan na Słupowie Szembek Kanclerz W. Koronny którego wielkość przed Bogiem i przed ludźmi poznasz czytelniku, z niżej położonej modlitwy, którą sam złożył i tu wyrazić zlecił»; w modlitwie tej podkreślał swoją grzeszność.

Z małżeństwa z Ewą (29 XII 1701 – 25 IV 1762 w Babicach), córką Stefana Leszczyńskiego (zob.) i Joanny Teresy z Brzostowskich, wojewodzianki trockiej, pozostawił S. córki Urszulę (25 V 1718 – 18 XII 1775) w zakonie u benedyktynek sakramentek warszawskich Maria Cecylia od Jezusa (śluby zakonne 15 V 1735) oraz Bihildę (ochrzczona 27 XI 1723 w Łomży, zm. 7 X 1747). Z Bihildą chciał ożenić swego protegowanego Ignacego Przyjemskiego, któremu scedował star. łomżyńskie (Przyjemski objął je w r. 1730), jednak ostatecznie poślubiła ona w r. 1736 Jerzego Augusta Wandalina Mniszcha (zob.). Bratankiem S-a (synem Przecława Stefana) był Franciszek Antoni Szembek (zob.), a bratanicami Barbara Elżbieta (córka Franciszka), powtórnie zamężna za Janem Klemensem Branickim (1689–1771, zob.) i Katarzyna (córka Aleksandra Kazimierza), zamężna za Dymitrem, synem Jana Stanisława Jabłonowskiego (1669–1731, zob.).

Archiwum S-a przejął wraz ze wsią Babice Ignacy Działyński, szef regimentu pieszego kor., i podarował je Tadeuszowi Czackiemu; większość tomów znajduje się obecnie w Krakowie w Bibliotece Czartoryskich (rkp. 446–520, 549–552, 556–559, 562), a kilka w Bibliotece Kórnickiej PAN (rkp. 401, 405, 412, 425). Księgi, które zachowały się w kancelariach S-a przechowywane są w: AGAD (Metryka Kor., rkp. 220–224, czystopisy, rkp. 243–157, Sigillaty, rkp. 16–20, Księga Poselstw, rkp. 336, nabytki niedokumentowe, rkp. 48, rkp. 158, rkp. 159, oryginały), B. Czart. (rkp. 819), B. Jag. (rkp. 144, oryginał, rkp. 6252–6265, kopie, rkp. 6291–6296, oryginały), BUW (rkp. 1981, oryginał) oraz AP w Kr. (Arch. Sanguszków, rkp. 422 t. I–II, oryginał).

Portret olej. na płótnie przez Adama Manyokiego w Muz. w Łazienkach Królewskich w W. (wielokrotnie reprod.); Portret olej. w kościele Karmelitanek przy ul. Kopernika w Kr.; Portrety osobistości pol. Katalog; Rycina przez Johana Gotfrieda Haida (mezzotinta) w B. Narod., reprod w: Marszałkowie sejmów I Rzeczypospolitej, Oprac. W. Sieradzki i in. W. 1993; – Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, W. 2005 II; Dworzaczek, tabl. 158; Elektorów poczet; Enc. Org., XI; Estreicher, XXX; Kossakowski, Monografie, II 239–40, III; Łoza, Architekci; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego; Niesiecki, VIII; Sapiehowie, III 21; Słown. Geogr. (Babice, Pilaszkowice, Słupów); Urzędnicy, IV/2, X; – Artamanow W. A., Zwycięstwo połtawskie a unia saska, „Sobótka” 1982 z. 3–4 s. 403–11; Bartoszewicz J., Ksiądz Wincenty Santini nuncjusz w Polsce 1722–1728, w: Szkice z czasów saskich. Dzieła, Kr. 1880 VII 292–314; Borkowska M., Zakony żeńskie w Polsce w epoce nowożytnej, L. 2010; Burdowicz-Nowicki J., Piotr I, August II i Rzeczpospolita 1697–1706, Kr. 2010; Ciesielski T., Zabiegi hetmanów o rewizję uchwał sejmu niemego i odzyskanie komendy nad autoramentem cudzoziemskim a sejmy w latach 1717–1724 (prolegomena), w: Rzeczpospolita w dobie wielkiej wojny północnej, Red. J. Muszyńska, Kielce 2001; Dybaś B., Sejm pacyfikacyjny w 1699 r., Tor. 1991; tenże, W poszukiwaniu modelu rządów w początkach panowania Augusta II w Polsce (1697–1700), ,,Klio” 2002 nr 2 s. 101–17; Feldman J., Geneza konfederacji tarnogrodzkiej, „Kwart. Hist.” R. 42: 1928 z. 3 s. 493–531; tenże, Polska a sprawa wschodnia 1709–1714, Kr. 1926; tenże, Polska w dobie wielkiej wojny północnej 1704–1709, Kr. 1825; Gastpary W., Sprawa Toruńska w roku 1724, W. 1969; Gierowski J. A., Między saskim absolutyzmem a złotą wolnością, Wr. 1953; tenże, Traktat przyjaźni Polski z Francją w 1714 r., W. 1963; tenże, W cieniu Ligi północnej, Wr. 1971; Gil C., Karmelici Bosi w Polsce, Kr. 2011; Godlewska D., Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej (XI w. – 1795), W. 1962; Hist. dyplomacji pol., II; Jarochowski K., Car Piotr I i August II w pierwszym trzechleciu po sejmie niemym 1717, w: Rozprawy historyczno-krytyczne, P. 1889 s. 40–130; tenże, Dwie misje Franciszka Ponińskiego starosty kopanickiego do cara Piotra w latach 1717–1718, w: Z czasów saskich spraw wewnętrznych polityki i wojny, P. 1886 s. 81–186; tenże, Dzieje panowania Augusta II od chwili wstąpienia Karola XII na ziemię polską aż do elekcji Stanisława Leszczyńskiego (1702–1704), P. 1874; tenże, Dzieje panowania Augusta II od śmierci Jana III do chwili wstąpienia Karola XII na ziemię polską, P. 1856; tenże, Koniec Radziejowskiego, w: Nowe opowiadania i studia historyczne, W. 1882 s. 97–173; tenże, Opowiadania i studia historyczne. Seria nowa, P. 1883–4; tenże, Próba emancypacyjna polityki augustowej i intryga Posadowskiego, rezydenta pruskiego w Warszawie roku 1720, w: Nowe opowiadania i studia historyczne, W. 1882 s. 319–76; Kamiński A., Konfederacja sandomierska wobec Rosji w okresie poaltransztadzkim 1706–1708, Wr. 1969; Kantecki K., F. M. Ossoliński podskarbi wielki koronny, Lw. 1880 nr 12 s. 97–9; tenże, Samozwanka. Proces kryminalny z XVII wieku, w: Szkice i opowiadania, P. 1883 s. 68–78; Katalog zabytków sztuki w Pol., S. Nowa, IX z. 1; Kawecki R., Kardynał Michał Stefan Radziejowski (1645–1705), Opole 2005; Keckowa A., Żupy krakowskie w XV–XVIII wieku (do 1772 roku), Wr. 1969; Konopczyński W., Liberum veto, Kr. 2002; tenże, Polska a Szwecja od pokoju oliwskiego do upadku Rzeczypospolitej 1660–1795, W. 1924; tenże, Polska a Turcja 1683–1792, W. 1936; Kopiec J., Między Altransztadem a Połtawą. Stolica Apostolska wobec obsady tronu polskiego w latach 1706–1709, Opole 1997; Kosińska U., Rokowania Augusta II ze Szwecją w latach 1719–1720, „Kwart. Hist.” R. 111: 2004 z. 3 s. 23–44; taż, Rosja wobec sejmu jesiennego 1720 r., tamże z. 1 s. 39–67; taż, Rosyjskie plany konfederacji i detronizacji Augusta II w 1719 r., tamże R. 106: 1999 z. 3 s. 53–75; taż, Sondaż czy prowokacja? Sprawa Lehmana z 1721 r., czyli o rzekomych planach rozbiorowych Augusta II, W. 2009; Kraushar A., Podróże królewicza polskiego późniejszego Augusta III, Lw. 1906 cz. 1, 1911 cz. 2.; Krawczuk W., Metrykanci koronni. Rozwój registratury centralnej od XVI–XVIII wieku, Kr. 2002; tenże, Pisarze dekretowi, w: Poprzez stulecia. Księga pamiątkowa ofiarowana profesorowi Antoniemu Podrazie w 80. rocznicę jego urodzin, Red. D. Czerska, Kr. 2000 s. 39–43; Leśniak F., Wielkorządcy krakowscy XVI–XVIII wieku. Gospodarze zamku wawelskiego i majątku wielkorządowego, Kr. 1996; Link-Lenczowski A., Hetman Adam Mikołaj Sieniawski a niektóre aspekty finansowe polityki polskiej wobec Porty i Krymu w początkach XVIII w., „Sobótka” 1982 z. 3–4 s. 458–65; Maliszewski K., Jakub Kazimierz Rubinkowski szlachcic mieszczanin toruński, erudyta barokowy, W. 1982; Markiewicz M., Rady senatorskie Augusta II (1697–1733), Kr. 1988; Na szlakach Rzeczypospolitej w nowożytnej Europie, Red. A.K. Link-Lenczowski, Kr. 2008; Nycz M., Geneza reform skarbowych sejmu niemego, P. 1938; Olszewski H., Doktryny prawno-ustrojowe czasów saskich (1697–1740), W. 1961; Palkij H., Działania Antoniego S. Dembowskiego, sekretarza króla, wobec Jakuba H. Flemminga, ministra gabinetu Augusta II, w: Inter maiestatem ac libertatem. Studia z dziejów nowożytnych dedykowane profesorowi Kazimierzowi Przybosiowi, Red. J. Stolicki i in., Kr. 2010 s. 217–30; tenże, Finansowanie kampanii przedsejmowej – przyczynek do problemu, w: Między Zachodem a Wschodem. Studia ku czci profesora Jacka Staszewskiego, Red. J. Dumanowski i in., Tor. 2003 II 489–94; tenże, Kancelaria królewska w systemie politycznym Rzeczypospolitej. Problem analizy źródeł masowych, w: Polska kancelaria królewska czasów nowożytnych. Między władzą a społeczeństwem, Red. W. Chorążyczewski, W. Krawczuk, Tor. 2003 s. 77–88; tenże, Kancelaryjne spisy starostw w czasach saskich, w: Dzieje biurokracji na ziemiach polskich, Red. A. Górak i in., L.–Siedlce 2010 III cz. 1 s. 61–100; tenże, Listy jako element obyczaju i życia codziennego na przykładzie korespondencji do kanclerza wielkiego koronnego Jana Szembeka, w: Między barokiem a oświeceniem: obyczaje czasów saskich, Red. K. Stasiewicz, S. Achremczyk, Olsztyn 2000 s. 66–73; tenże, Partykularyzmy, separatyzmy a racja stanu w praktyce kancelaryjnej w okresie rządów Augusta II, w: Spory o państwo w dobie nowożytnej. Między racją stanu a partykularyzmem, Red. Z. Anusik, Ł. 2007 s. 153–160; tenże, Polityka rozdawnicza Augusta II z perspektywy kancelarii Jana Szembeka. Zarys problematyki, w: Dwór a kraj. Między centrum a peryferiami władzy, Red. R. Skowron, Kr. 2003 s. 531–44; tenże, Problem komunikacji między kanclerzem wielkim koronnym a dworem w procesie tworzenia dokumentu w czasach Augusta II, „Studia Arch.” T. 2: 2006 s. 95–104; tenże, W podróży, w domu, w gospodarstwie – starania kanclerza Jana Szembeka o poziom życia codziennego, w: Między barokiem a oświeceniem: radości i troski dnia codziennego, Red. S. Achremczyk, Olsztyn 2006 s. 47–50; Panek A., Sejmik lubelski w okresie wojny północnej 1712–1716, w: Rzeczpospolita w dobie wielkiej wojny północnej, Red. J. Muszyńska, Kielce 2001; Paszenda J., Budowle jezuickie w Polsce, Kr. 2000 II; Perłakowski A., Jan Jerzy Przebendowski jako podskarbi wielki koronny (1703–1729), Kr. 2004; Poraziński J., Epiphania Poloniae. Orientacje i postawy polityczne szlachty polskiej w dobie wielkiej wojny północnej (1702–1710), Tor. 1999; tenże, Malborska rada senatu w 1703 roku, „Zap. Hist.” T. 44: 1979 z. 2 s. 33–56; tenże, Sejm lubelski 1703 r. i jego miejsce w konfliktach wewnętrznych na początku XVIII wieku, W. 1988; Prohaska A., Konfederacja tarnogrodzka, „Przew. Nauk. i Liter.” R. 45: 1917 t. 43 s. 50–61, 140–54, 239–56, 353–67, 430–54, 521–48, 638–57, 756–68, 837–48, 934–42, 1030–40; Przyboś K., Sejmik województwa krakowskiego w czasach saskich (1697–1763), Kr. 1981 s. 94, 168, 170, 172; Rafacz J., Sąd referendarski koronny. Z dziejów obrony prawnej chłopów w dawnej Polsce, P. 1948; Rostworowski E., O polską koronę. Polityka Francji w latach 1725–1733, Wr. 1958; Salmonowicz S., Sprawa toruńska z 1724 roku. Geneza i przebieg wydarzeń, w: Szkice toruńskie z XVII–XVIII wieku, Tor. 1992 s. 77–115; tenże, Tumult toruński 1724 roku i jego mitologia, w: W staropolskim Toruniu XVI–XVIII w. Studia i szkice, Tor. 2005 s. 74–105; Sowa L., Świat ministrów Augusta II, Kr. 1995; Stanek W., Konfederacje generalne koronne w XVIII wieku, Tor. 1991; Staszewski J., August II Mocny, Wr. 1998; tenże, August III Sas, Wr. 1989; tenże, O miejsce w Europie, W. 1973; tenże, Polacy w osiemnastowiecznym Dreźnie, Wr. 1986 III, IV; tenże, Pomysły reformatorskie czasów Augusta II. Uwagi o dziełach i programach, w: Jak Polskę przemienić w kraj kwitnący [...] Szkice i studia z czasów saskich, Olsztyn 1997; tenże, Stosunki Augusta II z kurią rzymską w latach 1704–1706 (Misja rzymska), Tor. 1965; Sułkowska-Kurasiowa I., Księgi Kanclerskie (Księgi Spraw Publicznych Metryki Koronnej), „Archeion” T. 60: 1974 s. 143–58; taż, Księgi Sigillat Metryki Koronnej (1658–1794), tamże T. 54: 1970 s. 41–57; taż, Księgi wpisów Metryki Koronnej (1447–1795) w Archiwum Głównym Akt Dawnych, tamże T. 46: 1966 s. 73–91; Świechowska H., Przedmieście Wesoła, w: Studia nad przedmieściami Krakowa, Kr. 1938 s. 151, 157; Wanat B. J., Zakon Karmelitów bosych w Polsce, Kr. 1979; Wierzbicki P., Problematyka obrad sejmiku województwa krakowskiego w bezkrólewiu po zgonie Jana III Sobieskiego, „Roczn. B. Nauk. PAU i PAN w Kr.” R. 47: 2002 s. 117–39; tenże, Stosunek szlachty województwa krakowskiego do polityki Rzeczypospolitej na zjazdach sejmikowych w latach 1700–1704, tamże R. 48: 2003 s. 103–28; Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej (1700–1717), W. 1956; Wojciechowski B., Ignacy Przyjemski (1703–1787). Starosta Łomżyński (1730–1774). Polityk lokalny czasów saskich, Olsztyn 2004; Załęski, Jezuici, III, IV; Zielińska T., Magnateria polska epoki saskiej, Wr. 1977; taż, Szlacheccy właściciele nieruchomości w miastach, W.–Ł. 1987; – Acta Nuntiaturae Polonae, Ed. I. Kopiec, Romae 1991–8 XLI vol. 1–3, Romae 2002 XLII vol. 1–2, Kr. 2007; toż, Ed. J. A. Gierowski, J. Kopiec, Kr. 2011 XLIII vol. 1–2; Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego za lata 1696–1732, Wyd. M. Zwierzykowski, P. 2008; Akta sejmiku województwa krakowskiego, Oprac. A. Przyboś, Wr. 1984 V 1681–96; Arch. nacji pol. w Uniw. Padewskim, I; Archiwum tajne Augusta II, Wyd. E. Raczyński, Wr. 1843 I 122–7, 231–42, 265–78, II 66–8; Diariusz sejmu walnego warszawskiego 1701–1702, Wyd. P. Smolarek, W. 1962; Diariusz Walnej Rady Warszawskiej z roku 1710, Wyd. R. Mienicki, Wil. 1928; Dziennik konfederacji tarnogrodzkiej, P. 1841 s. 277–8, 280–1; Głos ostatni [...] Jana Szembeka kanclerza koronnego [...] albo modlitwa na marmurze grobowym z rozkazu pana wyrażona, W. 1731; Goszkowski W. J., Rosae sub sigillo..., Cracoviae 1731; Hortus conclusus Mariani honoris sub rosa et sigillari gemma [...] Ioannis […] Szembek, Varsaviae 1713; Inwentarz Metryki Koronnej. Księgi wpisów i dekretów polskiej kancelarii królewskiej z lat 1447–1795, Oprac. I. Sułkowska-Kurasiowa, M. Woźniakowa, W. 1975; Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, W. 1985; Kołłątaj H., Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III, Oprac. J. Hulewicz, Wr. 1953; Listy Jana III Sobieskiego do żony Marii Kazimiery, Wyd. A. Z. Helcel, Kr. 1886 cz. 4; Otwinowski E., Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II od roku 1696–1728, Wyd. A. Mułkowski, Kr. 1849; Ostrowski-Daneykowicz, Swada, I 56–7, 137–40, 295–7, II 19–20; Perłakowski A., Listy Jana Jerzego Przebendowskiego podskarbiego wielkiego koronnego do Adama Mikołaja Sieniawskiego wojewody bełskiego i hetmana wielkiego koronnego z lat 1714–1725, Kr. 2007; tenże, Listy Jerzego Przebendowskiego podskarbiego wielkiego koronnego do Jana Szembeka podkanclerzego i kanclerza wielkiego koronnego z lat 1711–1728, Kr. 2010; Podróże królewicza polskiego, późniejszego Augusta III, Wyd. A. Kraushar, Lw. 1902–11 cz. 1–2; Pisma i bumagi imperatora Petra Velikogo, Pet. 1887–2003 I–XIII; Rakowski W. F., Pamiętnik wojny północnej, Oprac. M. Nagielski, M. Wagner, W. 2002; Rzeczpospolita w dobie upadku 1700–1740. Wybór źródeł, Oprac. J. Gierowski, Wr. 1955; Teka Podoskiego, I 49–50, 55, 87, 113, 157–9, 161–2, 164–7,187, 189, 191–3, 201, 238–42, 244–5, 255, 258, 265–7, II 8, 18–20, 48–54, 64–8, 77–82, 85, 91, 100, 124–8, 141–5, 151–9, 166, 169–70, 180, 185–8, 193, III 13, 39, 135, 188–91, 198, 201–44, 248, 255–6, 259–77, 283, 286–8, 293, IV 23–7, 32–46, 60–71, V 123, 136–7, 139–44, 152, 165, 157, 161, 178, 187, 197–200, 205, 207–11, 268–9, 282–4, 287–9, 301–5, 349, VI 1, 14–15, 20–1, 25, 28–38, 44, 48, 62, 68–9, 72, 74, 80–1, 84–9, 91, 98, 102–3, 117, 120, 128–34, 144–5, 169–78, 189–90, 192, 198, 206, 249, 252, 279–81, 286, 380; Vol. leg., V 422, 461, VI 13–14, 24, 37, 54, 99, 229; Woźniakowa M., Księgi referendarii koronnej z czasów saskich. Sumariusz, 1698–1732, W. 1969; Załuski, Epistolae, II 1, 886, 923–4, III 66, 138,152–5, 158–9, 161, 188–9, 239, 248–50, 275–8, 283, 309, 319, 385, 423, 486, 501, 564, 578, 592, 595, 688, 702–6, 748, 897, IV 38, 74, 362, 376–7, 408; Zawisza K., Pamiętniki, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1862; – „Kur. Pol.” 1731 nr 67 s. 335–6, nr 70 s. 301–2, nr 76 (opis pogrzebu), 1732 nr 123 s. 126; – AGAD: Metryka Kor., rkp. 220 k. 151–61, rkp. 222 k. 27–9, 36–7v, 48v–9v, 92–3, 181–3v, 204v, 213v–16, 221v–6, 320v–1v, 366–7, 376–7, 459, 493v–4v, 633v–5v, rkp. 224 k. 8–10, 55–5v, 58–63, 169v–71, 188–200, 223–4v, 273–4v, 276v–8, 379–80v, 403v–4, 420–1, 429–9v, 458–9v, 600–1v, 628v–30v, rkp. 242 k. 61–70, rkp. 243 k. 193–3v, 229–9v, rkp. 245 s. 62–3, rkp. 247 k. 51–2v, 53v, 57v, 60v–3v, 109v–10v, rkp. 250 k. 76–7v, 84–6, 95–5v, 129v–30v, 177–8, rkp. 251 k. 21v–3, 36–7, 49–50v, 56–8v, 102v, rkp. 252 k. 63v–4v, 137v, 154v–7v, 162v–6, 203–3v, 218–26v, 252, rkp. 253 k. 2–2v, 23–3v, 54–4v, rkp. 254 k. 2–2v, 20v, 35–6, 133v–4v, rkp. 255 k. 36–7v, 105–6, 162–3, 167, 250v–2v, 263v–4, rkp. 256 k. 20–20v, 70–2v, rkp. 257 k. 9v–10, 118–18v, 125–6, 134v, 140v–1, 229–30, rkp. 258 k. 42, rkp. 378 k. 159v, rkp. 379 k. 122–3, rkp. 380 k. 20, 22–4v, 31, rkp. 400 k. 15v, Sigillata, t. 15 s. 66, 78, 98, t. 16 s. 109, 158, 218, 231, t. 17 s. 259, t. 18 s. 68, 73, 85, 90, 206, t. 19 s. 51, 187, 233, 344v, 347, t. 20 s. 13, 18, 28, 86, 182, 264, 276, t. 22 k. 7, 9, 28v, 87v, Arch. Radziwiłłów, Dz. II, ks. 35 s. 785, Dz. VI, nr II 80a s. 218, Arch. Publ. Potockich, rkp. 34 t. II s. 262, rkp. 58 s. 340–1, 413–17, rkp. 73 t. 1 s. 254, rkp. 126 s. 113–15, 135–38, Zbiór Komierowskich, rkp. 65/85 s. 33–4, rkp. 76/101 s. 131, Zbiór I. Przyjemskiego, t. I s. 41–4, 164–96, 259–60, 322–5, 457, t. II s. 823–86, 889, 898–900, t. III s. 45–8, 69–70, 123–6, 469, t. VIII k. 3, 5–13, 24–8, 32, 42–3, 45, 47–51, 53–5, 57, 66, 69; AP w Gd.: rkp. 300, 29/210 k. 99–102, 174–6v, 241–59v, rkp. 300, 29/211 k. 254–84v; AP w Kr., Oddz. na Wawelu: Castr. Crac. Rel., rkp. 123 s. 1337–40, 1457–9, 1687, 1810–13, 1926–39, 1993–5, rkp. 124 s. 15–19, 623–45, 853–63, 1175, 1209–11, 1309–11, 1395–7, 1407–12, 1441–69, 1609, rkp. 126 k. 310–12, 318–46, 623–44, 1557–62, 2463–6, rkp. 128 s. 909–13, 1226–80, 1465, rkp. 134 s. 2019, 2069, rkp. 761A k. 1–18, 64v–5v, 67v–9v, Castr. Biec., rkp. 396 s. 1615–25, rkp. 483 s. 165–6, Arch. Dzikowskie Tarnowskich, rkp. 383 s. 411–40, rkp. 385 s. 289–316, 371–3, 277–9, 382, 389–92, 413–20, 439–40, 451–4, 457–9, rkp. 386 s. 415–18, 433, 441–2, 457–60, 465–6, 501–20, 533–4, 535–40, 559–60, 620–1, 659–62, 665–71, 673–5, 679–85; B. Czart.: rkp. 189 s.249–59, 361, rkp. 190 s. 259–68, rkp. 195 s. 533–4, rkp. 199 s. 393–400, 475–6, 573–4, 587–91, 629–33, 653–4, 655–9, 701, 745–8, rkp. 200 s. 333, 355–6, rkp. 202 s. 39–42, 275–6, 313–15, 329–32, 481–3,563–4, rkp. 203 s. 13–16, 25–7, 83–91, 221–2, 233–6, 487–8, 645–8, 661, 675–7, 703–5, 837–9, rkp. 205 s. 549–50, rkp. 206 s. 85–130, 413–22, rkp. 208 s. 365–6, 373–5, 423–4, rkp. 446 s. 33, 69–70, 113, 125–8, 160–4, 175–82, 243–4, 247–9, 251–2, 243–4, 263–5, rkp. 447 s. 1–3, 105–6, 123–6, rkp. 448 k. 141–4, 151–7, 167–70, 189–96, rkp. 449 s. 189–90, 193–215, 261–4, 269–71, 283–5, rkp. 450 s. 21–31, 491–2, 561, 627–30, rkp. 451 s. 27–9, 45–7, 63–8, 73–89, 227–31, rkp. 452 s. 25–31, 245, 291–6, 347–50, 359–61, 415–18, 429–32, rkp. 453 s. 283–4, 291–3, 299–300, 303–21, 331–33, 377–78, 407, 431–7, rkp. 455 s. 77–84, rkp. 457 s. 183–9, rkp. 458 s. 9–11, 53–61, 213–16, 321–3, 535–42, 587–9, 99–101, rkp. 459 s. 151–4, 304–13, 523–9, rkp. 461 s. 29–39, 181–3, 273–7, rkp. 463 s. 87–8, 107–9, 215–17, 287–9, 303–7, 431–2, 515–20, 617–20, rkp. 464 s. 133, rkp. 466 s. 461–7, rkp. 467 s. 41–7, 57–8, 89–92, 173–4, 185–95, 205–7, 249–51, 321–2, 427–33; 541–54, 573–7, rkp. 468 s. 5–10, 53–4, 57–9, 267–70, 305–7, rkp. 469 s. 37–45, 375–7, rkp. 470 s. 33–6, 233–4, 387, rkp. 471 s. 45–8, 171, 275–9, 383–4, rkp. 472 s. 17, 97, rkp. 490 s. 233–6, 243–6, 259–61, 263–70, 279–82, rkp. 493 s. 279– 81, rkp. 511 s. 36, 57–8, 85, 141–6, 154–5, 159–90, rkp. 512 s. 221–41, 519–20, rkp. 513 s. 289–91, 601–31, rkp. 514 s. 365, 549–55, 561–2, rkp. 516 s. 161–3, 165–7, rkp. 519 s. 219–22, 243–6, rkp. 523 s. 133, rkp. 524 s. 237–9, rkp. 525 s. 146–9, rkp. 528 s. 12, 25, 29, 32, 62, 68–71, 116, 154, 162–8, 177, 234, 239, 261, rkp. 529 s. 5–9, 37, 171–86, 196, rkp. 532 s. 69–77, 80, 322, 365, rkp. 534 s. 27–53, rkp. 535 s. 65–7, rkp. 539 s. 37–40, rkp. 540 s. 23–32, 145, 405–26, rkp. 541 s. 51–64, 64–5, 92–7, 114–17, 173–6, 206–9, 220, 250–91, 254–5, rkp. 551 s. 140, rkp. 552, 556 s. 159, 633–4, rkp. 559 s. 13–17, rkp. 567 s. 43, 113, 347, 363–4,376, 396, 403, 407, 415, rkp. 570 s. 164, rkp. 580 s. 1–12, 21–2, rkp. 595 s. 78–9, rkp. 819 s. 2–14, 19–28, 34, 52–69, 119–27, 133–4, 138–9, 147–52, 196–199, 210–12, 222–6, 230–1, 238–41, 244–6, 250–1, 287–99, 311–20, 352, rkp. 980 s. 103, rkp. 1098 k. 13–13v, 258, 294, rkp. 1129 s. 441–2, rkp. 1164 s. 60–3, rkp. 1167 po s. 308 i n., rkp. 1682 s. 140–5, rkp. 1975 s. 323–39, rkp. 1672 s. 125–45, rkp. 1682 s. 182, 184–5, rkp. 1793 s. 243–8, 251–62, 269–72, 323–5, rkp. 2190 s. 101–7, 109–12, 193–4, 321, rkp. 2575 s. 97–8, rkp. 2636 s. 115, 139, rkp. 2884 s. 15–37, 470–4, 532, rkp. 2896 s. 676, rkp. 5835 nr 15386, 15388, 15419, 15426–15429, rkp. 5959; B. Jag.: rkp. 48 k. 4, 14, 30v, 53v–5v, 99v, 101v, 104v, 138, 140, 145–5v, 148, rkp. 92 k. 46–8v, rkp. 910 k. 16v–17, rkp. 3438 t. 13, rkp. 5357 t. 17 k. 45–46v, 61v, 70v, 73, rkp. 1152 k. 131–6, rkp. 2277 k. 11, rkp. 5357 t. 17 k. 45v, 46–6v, 48v, 49v, 55v, 58v, 61v, 73, rkp. 3438; B. Kórn.: rkp. 393 s. 145–5v, rkp. 399 k. 183–95, rkp. 408 k. 100v–1, rkp. 409 s. 59–61, rkp. 417 k. 14–17, 29v, 75, 93–6, 227–30, 251–4v, rkp. 422 k. 30–1v, rkp. 423 k. 71v–3, 132, 183–99, rkp. 426 s. 55–6, 133–5, 169–73, rkp. 948 s. 218–19, 406–12, rkp. 1003 s. 523–6, rkp. 1987, 1991 k. 1–36v, rkp. 1992, rkp. 1997; B Narod.: rkp. 6639 III k. 353–6, 473, 480, 584, 608–8v, rkp. 6649 III k. 29, 32, 34v–5, 42–3, rkp. 6651 III k. 6, 11, 13–15, 21, 24, 26v, 36, 61–2v, 86, 95, 117–19, 138v, 143v, rkp. 6652 III k. 37, 65–7v, 72–4, 77, 82v–3, 87, 126–6v, 160, 182, 186, 191, 197, 199, 250, 274–4v, 284, 352v, rkp. 6654 III s. 490–4, 610–12, rkp. 6675 III k. 56–7, III 6690 k. 79; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 294 k. 191v, 178v–80, rkp. 312 k. 408–8v, rkp. 373 s. 185–7, rkp. 375 k. 116v–17v, 250–1, rkp. 410 k. 13–13v, rkp. 931 k. 104–4v, rkp. 948 s. 400, 428–9, 480–1, rkp. 977 k. 120v–1, 135, 240, 250v, rkp. 978 k. 23–4v, rkp. 982 k. 18–19, 23, 34v–5, 44, 88, 91, 106, 346, 350–2, rkp. 1078 k. 132–3, 146–58, 173–80, 261–2, 407–16, rkp. 1079 k. 155–64, 167–78, rkp. 1095 k. 33–40, rkp. 1099 k. 15–16, rkp. 1758 k. 201–6, rkp. 8590 k. 184, 207–15, 248–64, rkp. 8592 k. 146–58; B. Ossol.: rkp. 233 s. 296–300, 445–9, 1252–60, rkp. 260 s. 272, 792, rkp. 271 k. 61v, rkp. 275 k. 27v–32, 62–8v, 155–5v, 254–5, rkp. 286 k. 7v, 14–16, 20–4v, 33v–7, 70, 74–5, 92v–3v, 110–11, 116, 123v–5, 129–9v, 133–6v, rkp. 288 II k. 34, rkp. 297 s. 107–9, rkp. 337 k. 62, rkp. 348 s. 144, rkp. 395 s. 56, rkp. 449 s. 182–3, 189, 254–6, rkp. 704 k. 137–8, 141v–2, rkp. 2023 (koresp. S-a) s. 33, 70–1, 74, 81, 83, 108–9, 116, 117, 121, 122–3, rkp. 2671 (koresp. S-a), rkp. 2565 k. 230v–1, rkp. 2914 k. 607–18, rkp. 3553 s. 158, 328–32, rkp. 6606 s. 68, 203–5, rkp. 6610 k. 96v–8, 195–5v; BUW: rkp. 74 s. 121, rkp. 81 s. 399–400, rkp. 83 k. 13–18v, rkp. 1980 k. 91, 98–8v, 108–12, 119–19v; L’vivs’ka naukova biblioteka im. V. Stefanyka we Lw.: F. 136 s. 142, F. 262 s. 8v, 14v, 18, 22v, 23, 24v, 31v, 45, 48v, 49, 52–3, 59–9v, 60v, 69v, 74v; Sächsisches Hauptstaatsarchiv w Dreźnie: loc. 390/01, 684/01, 709/5, 709/06–709/07, 710/01 (koresp. J. H. Flemminga z S-em), loc. 710/02, 748/01, 2094/173, 03675/05, 03675/07, 03678/07, 03679/14, 03679/15, l03675/08; – Informacje Jacka Burdowicza-Nowickiego, Urszuli Kosińskiej i Przemysława P. Romaniuka z W.

Henryk Palkij